Valbeveiliging: de grootste valkuilen bij werken op hoogte

Wanneer er werkzaamheden op een dak moeten plaatsvinden, zijn er altijd valkuilen. Niet letterlijk natuurlijk, maar door bepaalde opvattingen of onderschattingen, kunnen altijd risico’s ontstaan met valongelukken tot gevolg. Veilig werken op hoogte is volgens Simplified Safety gestoeld op een drietal pijlers:

• Training en up-to-date kennis
• Het juiste gedrag en juiste mindset
• De juiste valbeveiligingsmaatregelen

De grootste valkuilen bij werken op hoogte

In dit artikel zetten we een aantal scenario’s op een rijtje die als risico vaak worden onderschat en gevaarlijke situaties kunnen opleveren.

Nuchter nadenken over veiligheid is voldoende

Een nuchtere kijk op de situatie op een dak draagt natuurlijk bij aan de veiligheid. Door gewoon met gezond verstand een situatie in te schatten, kunnen echter niet alle risico’s worden vermeden. Dit komt simpelweg doordat er sprake is van een inschatting en niet van een feitelijke situatie.

Om die reden zijn er regels opgesteld met betrekking tot veilig werken op hoogte. Hierop is ook het Arbeidsomstandighedenbesluit gebaseerd. De regels zijn in het leven geroepen om een veiligheidsstandaard te definiëren.

Voor mensen die op hoogte werken is het dus vooral belangrijk dat ze naast het nuchter denken, ook op de hoogte zijn van de regelgeving. En natuurlijk dat ze zich daaraan houden. Het is dan ook verstandig om regelmatig trainingen te volgen, zodat de betrokkene altijd op de hoogte is van de actuele wet- en regelgeving en op een veilige manier op het dak kan werken.

Even snel….zonder valbeveiliging

Vanaf het moment dat iemand een werkplek op hoogte betreedt, bestaat er valgevaar. Iemand die nog even snel zijn gereedschap van het dak haalt voordat hij huiswaarts rijdt, loopt net zo goed risico als iemand die de volledige werkdag op het dak werkt.

Wanneer een werknemer het dak betreedt moet hij zich aan de regels houden en tijd mag geen excuus zijn om een verhoogd risico te lopen. Ook iemand die zich slechts voor een paar minuten op het dak begeeft, moet gebruik maken van valbeveiliging.

Besparen op valbeveiliging

Ondanks het feit dat er mensenlevens op het spel staan en er torenhoge schadevergoedingen moeten worden betaald bij een ongeval, staat bij veel werkgevers valbeveiliging niet op de eerste plaats. Het excuus zijn vaak de investeringskosten die zichzelf niet direct terugbetalen.

Wanneer zich echter een valongeluk voordoet, blijken de investeringskosten slechts relatief. De kosten bij aanschaf van valbeveiligingsmaterialen, training van personeel en toezicht op correct gebruik hiervan, stellen mensenlevens veilig en vallen in het niet bij de kosten van een valongeluk. De medische kosten, het ongevallenonderzoek, de kosten van boetes, compensatiekosten, de negatieve publiciteit en de mogelijke sluiting van een werkplek, brengen veel meer kosten met zich mee.

Werken op hoogte is per definitie gevaarlijk

Net zoals sommigen nonchalant zijn en beweren dat werken op hoogte ook wel zonder beveiliging kan, zo zijn er ook mensen die de opvatting hebben dat het altijd gevaarlijk is om op een dak te werken. Het is een kwestie van opvattingen. Werken op hoogte hoeft niet per definitie gevaarlijk te zijn. Slecht geïnformeerde werknemers lopen een groter risico op ongevallen, omdat ze situaties niet correct kunnen inschatten.

Om die reden is training van groot belang. Door werknemers regelmatig trainingen en bijscholing te laten volgen, zijn zij goed op de hoogte van de verschillende soorten risico’s, weten ze hoe ze hun uitrusting moeten gebruiken en welke maatregelen zij kunnen treffen om de risico’s te minimaliseren.

“Ik heb geen valbeveiliging nodig, want ik hoef toch niet zo hoog te werken.”

De meeste valongevallen doen zich voor op relatief kleine hoogtes. Dit komt doordat de risico’s flink worden onderschat. Ook een val van kleine hoogte kan al flinke verwondingen veroorzaken. Tref dus altijd maatregelen om deze risico’s zo veel mogelijk te verkleinen en onderschat deze niet.

De wetgeving stelt dat bij werken op 2,5 meter of meer boven de grond verplicht valbeveiliging moet worden gebruikt. Ook bij een lagere hoogte, zoals bij risicoverhogende omstandigheden, zoals werken boven water, bij een snelweg of bij een zendmast, is het verplicht valbeveiligingsmaterialen te gebruiken.

Het gebruik van een harnas aan een ankerpunt biedt voldoende veiligheid

Deze stelling is zeer kort door de bocht en kan aanzienlijke risico’s met zich meebrengen. Want wat is de definitie van ‘veilig’ in deze context? Het idee ‘veilig aangelijnd’ te zijn, biedt in veel gevallen een vorm van schijnveiligheid.

Bij het gebruik van een harnas, een vallijn en een (doodgewicht)anker, is er echter nog steeds geen garantie op veiligheid. Het draait namelijk om het correcte gebruik van de materialen. Wat is de hoogte waarop je werkt? Hoe lang is de vallijn? Hoe goed sluit het harnas aan op het lichaam?

Alleen het dragen en gebruiken van valbeveiligingsmaterialen betekent niet automatisch dat de gebruiker veilig is, mocht er zich een val voordoen. Training en inzicht zorgen dat de gebruiker optimaal gebruik kan maken van de materialen om valongelukken te voorkomen.

Reken niet op je reflexen

Iemand die denkt dat hij tijdig kan reageren wanneer hij valt, maakt zichzelf een illusie. In het verkeer moet men een bepaalde afstand houden op het verkeer dat ervoor rijdt, in verband met reactievermogen. Zo werkt dat bij werken op hoogte precies hetzelfde.

Wanneer iemand valt zijn de hersenen in de meeste gevallen pas in staat om te reageren als de persoon in kwestie de grond al heeft geraakt. Iemand die beweert te vertrouwen op zijn reflexen bij werken op hoogte, onderschat de gevaren.

Gebruik daarom altijd de soorten valbeveiliging die een dergelijk risico voorkomen, zoals een vallijn of een val(arrest).

Recentelijk gekeurde Persoonlijke Beveiligings Middelen (PBM’s) volstaan

Persoonlijke Beschermingsmiddelen moeten voor elk gebruik worden geïnspecteerd of zij voldoen aan de eisen, ongeacht wanneer de laatste inspectie heeft plaatsgevonden. Tijdens de visuele inspectie moet het materiaal gecontroleerd worden op beschadigingen en/of vervormingen van het materiaal. Deze beschadigingen kunnen voorkomen uit slijtage of door het verkeerd reinigen van de klimmaterialen.

Wanneer de materialen beschadigd zijn, is het onverstandig ze te gebruiken en moeten ze gekeurd worden door een bevoegd persoon.

Voor elke situatie aparte valbeveiliging

Bij werken op hoogte is er geen universele oplossing die overal voor een veilige werksituatie zorgt. Voor elke werksituatie is het dus noodzakelijk om de manier van valbeveiliging hierop af te stemmen. Terwijl de ene situatie vraagt om individuele valbeveiliging, kan een andere situatie vragen om collectieve valbeveiliging.

De wijze van valbeveiliging wordt bepaald op grond van een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E). Deze inventarisatie is belangrijk vanwege aansprakelijkheid en het in kaart brengen van risicovolle situaties.

Naast dat de werklocatie van belang is bij elk type valbeveiliging er wordt gebruikt, is het ook belangrijk dat de valbeveiligingsmaterialen worden afgestemd op de gebruiker. Een harnas moet comfortabel zitten, maar strak genoeg om veiligheid te bieden. Het lichaamsgewicht van de gebruiker is daarbij ook van belang, want een val kan anders desastreuze gevolgen hebben.

Conclusie

Bij werkzaamheden op hoogte is het belangrijk het nuchtere verstand te combineren met regelgeving en kwalitatieve klimmaterialen. Alleen op die manier worden risico’s op valongelukken zoveel mogelijk uitgesloten. Door trainingen te volgen, elkaar aan te spreken en te controleren, kan een veilige werkplek gecreëerd worden, ook op hoogte.